Byzantijnse architectuur

Ontstaan van Byzantijnse architectuur

In de vijfde eeuw is de basis gelegd voor de toepassing van Byzantijnse architectuur met de verhoogde koepel als onderscheidend kenmerk. De invloed van deze bouwstijl heeft zich echter eeuwen voortgezet en is ook in de huidige architectuur nog terug te zien. De toepassing van Byzantijnse architectuur is destijds ingezet om kerkelijke gebouwen vorm te geven, zoals gebedshuizen. Er zijn vele kerkelijke gebouwen verwoest door de eeuwen hen, zoals ook in Istanbul waar Hagia Irene die door Justinianus is herbouwd. Ook Hagia Sophia is vele malen aan verwoesting ten onder gegaan door brand en natuurgeweld, maar werd altijd weer opgebouwd. De koepelkerken zijn in ieder geval toonaangevend geweest voor de Byzantijnse architectuur.

Versieringen met mozaïek

Naast dat de koepels een belangrijk onderdeel vormden van de Byzantijnse architectuur geldt dat eveneens voor de toepassing van mozaïek. Er zijn verschillende voorbeelden van mozaïekversieringen te noemen, zoals in de Italiaanse plaats Ravenna in de de basiliek San Vitale. Hier is een afbeelding met mozaïek gemaakt van Romeinse keizer Justinianus die als eerbetoon dient.

Kenmerken Byzantijnse architectuur

Bij het bouwen van de oorspronkelijke Byzantijnse kerkelijke gebouwen lag de focus op het realiseren van één verheven koepel. Daarbij werd gebruik gemaakt van kolommen in vierkante vorm om een verhoogde koepel op te bouwen. De kerkelijke gebouwen van destijds waren vierkant met een ontwerp dat geïnspireerd was op bijvoorbeeld het Griekse kruis. Dat was al een grote verandering, want tot die tijd kregen kerken vooral vorm als gotische kathedraal. De koepel en mozaïekafbeeldingen vormen de belangrijkste kenmerken van de oorspronkelijke Byzantijnse architectuur, maar er kwamen ook nieuwe bouwtechnieken aan te pas. Zo werden er in de vroege middeleeuwen onder meer speciale ramen toegepast om natuurlijk licht in de veelal donkere ruimtes binnen te laten.

• Verhoogde koepel
• Mozaïeken
• Vierkante vorm
• Natuurlijke lichtinval
• Nieuwe bouwtechnieken

Pendentieven

Het plaatsen van een gigantische koepel op vier pijlers vereiste uiteraard een speciale bouwtechniek en uitvoering. Er zijn daarvoor in eerste instantie verschillende experimenten uitgevoerd. Het was belangrijk om de structuur te optimaliseren en daarbij werden pendentieven toegepast. Op deze wijze was het mogelijk om de koepel naar de gewenste hoogte te tillen. Daarbij was er verder sprake van een combinatie van funderingen met trekstangsystemen van hout in gewelven en kettingen van metaal die in liggende positie plaats kregen in het metselwerk. Hierdoor ontstond er een constructie die te vergelijken is met een silo, zoals herkenbaar is aan San Vitale in Italië en aan Hagia Irene. Overigens is bij Hagia Sophia vanaf de binnenzijde nog altijd goed te zien hoe de pendentieven vorm hebben gekregen.

Bekende bouwwerken op basis van Byzantijnse architectuur

Er zijn al een aantal bouwwerken genoemd die gebaseerd zijn op de bouwstijl uit de Byzantijnse architectuur, waar Hagia Sophia het bekendste bouwwerk van is. Dat is te danken aan de koepel, zoals San Vitale als basiliek bekend is van mozaïekafbeeldingen uit de Byzantijnse architectuur. Het is overigens zo dat deze basiliek nog altijd een groot voorbeeld is van de Byzantijnse bouwstijl in Italië. Er zijn echter nog veel meer voorbeelden van bekende bouwwerken te noemen met invloeden uit de Byzantijnse architectuur. Bijvoorbeeld de kerk van Maria in Efeze in Turkije net als het Katharinaklooster in Egypte in de Sinaïwoestijn. Ook de kerk van Petra in de gelijknamige plaats in Jordanië is een voorbeeld van een bouwwerk waar de specifieke bouwstijl op van invloed is geweest.