Wat is het futurisme?

Ontstaan van het futurisme

Filippo Marinette was een Italiaanse schrijver/dichter en is te zien als de grondlegger van het futurisme met een Futuristisch manifest dat in een Franse krant gepubliceerd werd. Belangrijke elementen uit het manifest zijn strijd, aanval en beweging met de blik op de toekomst gericht. Futurisme binnen de architectuur vindt hierin de oorsprong net als dat deze stroming in breder verband vorm kreeg in de muziek, beeldende kunst en dichterswereld. De strijd heeft als kenmerk betrekking op de destijds aanwezige waarden, waarbij opgeroepen werd tot totale vernietiging daarvan. De toekomst werd belangrijk en de verworvenheden van de industrialisering werden verheerlijkt. De gedachte achter het futurisme is dat alles voortkomt uit actie in een wereld die constant in beweging is met voortdurende veranderingen.

Kenmerken futurisme als bouwstijl

Futurisme kenmerkt zich als stroming binnen de architectuur door een aantal verschillende elementen. Een opvallend kenmerk is bijvoorbeeld dat gebouwen de suggestie wekken dat er sprake is van beweging en snelheid. De structuur van de gebouwen kenmerkt zich daarbij door lange dynamische lijnen. De beweging als belangrijk element van het futurisme kwam tot uiting door herhaling toe te passen met beweeglijke lijnen, fragmentatie en vervorming.

Er zijn overigens onder invloed van het futurisme maar een beperkt aantal gebouwen in deze bouwstijl gerealiseerd. Dat neemt echter niet weg dat deze bouwstijl binnen de architectuur een grote invloed heeft gehad op de ontwikkelingen in de twintigste eeuw.

• Dynamische lijnen
• Suggestie van snelheid
• Suggestie van beweging
• Techniek en dynamiek
• Fragmentatie
• Vervorming
• Herhaling

Verschil met kubisme

Het futurisme komt voort uit het kubisme, maar er is wel een verschil. De nadruk ligt bij het futurisme op actie en beweging. In het kubisme is er vooral sprake van een stabiel centraal punt en in het futurisme zijn de beweeglijke lijnen opvallend. Het verschil met de kubisten is dat de futuristen de nadruk leggen op actie en beweging. Verder geldt dat de futuristische stroming elementen heeft van de kleuren die voor het expressionisme kenmerkend zijn.

Antonio Sant'Elia

Antonio Sant'Elia is een architect uit Italië die zich aansloot bij de futuristische beweging en eveneens een manifest heeft opgesteld. Een belangrijk kenmerk uit het manifest is dat de architect stelde dat de decoratieve waarde van architectuur op basis van het futurisme afhankelijk is van het gebruik en compositie van materialen die ruw, kaal of heftig gekleurd zijn.

De nadruk lag bij deze architect op het ontwerpen en bouwen van geïndustrialiseerde en gemechaniseerde steden met gebouwen die niet op zichzelf staan, maar onderling verbonden zijn. Denk daarbij onder meer aan wolkenkrabbers met loopbruggen en gebouwen met terrassen en bruggen, waarin het hectische leven tot uiting komt. Overigens is het ontwerp voor 'Città Nuova' als 'Nieuwe Stad' niet gerealiseerd, maar het manifest heeft wel invloed gehad op andere architecten. Hugh Ferris liet zich bijvoorbeeld inspireren om hedendaagse steden te ontwerpen op basis van het futurisme net als Renzo Piano en Le Corbusier.

Villa met draaimechanisme

Een voorbeeld van een gebouw dat geïnspireerd is op het futurisme met de focus op beweging is Villa Girasole nabij Verona. De villa is door architect Romolo Carapacchi in samenwerking met ingenieur Angelo Invernizzi ontworpen. Girasole betekent zonnebloem en is als naam voor de villa bedacht omdat het gebouw net als de zon in de richting van de zon beweegt. De ontwikkeling van het draaimechanisme nam veel tijd in beslag en daarom duurde het vier jaar voordat Villa Girasole in 1935 klaar was.

Futuristisch gebouw bij station van Florence

Een ander voorbeeld van een gebouw dat met inspiratie van het futurisme tot stand is gekomen en bij het station van Florence is gebouwd, betreft een sein- en stookhuis dat door Angiolo Mazzoni is ontworpen.