Een wijk met geschiedenis, gebouwen met toekomst
Vanschagen Architecten kent de geschiedenis van de wijk als geen ander. Klaas Waarheid: ‘De Molenwijk is een voorloper van de Bijlmermeer. De stedenbouwkundige opzet was gebaseerd op het idee van het molenwiekmodel: gebouwen in vleugels rond een centrale parkeergarage zodat je als bewoner droog van de auto naar de voordeur kon komen. De torenflats aan de Stellingweg en Statenjachtstraat maken deel uit van deze wijk. Oorspronkelijk waren het eenvoudige, functionele gebouwen met middengangen met aan weerszijden seniorenwoningen. In de afgelopen decennia zijn de gebouwen in verval geraakt. Vooral de kopgevels -blinde muren zonder functie- vertoonden ernstige tekenen van vervuiling en veroudering. Bewoners schaamden zich soms voor hun flat, daar wilden we iets aan doen. Samen met Eigen Haard kwamen we op het idee om die koppen in te vullen met nieuwe woningen. Deze uitbreiding werd een
technisch hoogstandje: veertien verdiepingen aan nieuwe woningen op de koppen van de bestaande flats. Zo voegen we tijdens de verduurzaming van de bestaande 272 appartementen nog 113 extra woningen toe. In totaal gaat het dus om 385 duurzame woningen, plus nieuwe ruime entrees en collectieve ruimten. De nieuwbouw werd aangesloten op de bestaande trappenhuizen en liften. Dat was constructief een enorme uitdaging. Maar het betekende ook dat de capaciteit van de flats toenam, wat
investeringen in verduurzaming én esthetiek mogelijk maakte. Je geeft zo'n gebouw letterlijk en figuurlijk een herstart.’Conceptueel én concreet ontwerpen
Wat Vanschagen Architecten onderscheidt, is de manier waarop zij ontwerpen: conceptueel, maar met een sterke nadruk op uitvoerbaarheid. ‘Wij willen weten hoe iets gemaakt wordt. We denken daar graag vanaf het begin over met andere partijen over na. Daarom zoeken we leveranciers vroeg op. Foran is daar een prachtig voorbeeld van. Bij Foran denken ze echter niet alleen mee, ze nemen ook initiatief. Zelfs zonder zeker te weten of ze uiteindelijk het project mogen realiseren.’ Die manier van samenwerken was essentieel bij dit project. ‘Toen we wisten wat we wilden qua vorm en uitstraling, kwamen we al snel bij Foran uit. Het plaatmateriaal moest licht, duurzaam en esthetisch aantrekkelijk zijn. En het moest voldoen aan onze wens om zonder openstaande hoeken te werken.’
Duurzaamheid met een verhaal
Patrick Klijnjan van Foran herinnert zich de eerste gesprekken nog goed. ‘In mei 2018 kwam Vanschagen bij ons in de lucht: We zijn met twee torens bezig, kom eens sparren. Het enthousiasme bij Vanschagen werkte aanstekelijk. Wat begon als een brainstorm, werd een spannend en gaaf avontuur.’ Samen ontwikkelden de partijen een gevelplaat met gerecycled glas – een materiaal dat niet alleen visueel sterk is, maar ook een duurzaam verhaal vertelt. ‘Stel je voor: het glas van een zaterdagavondfeestje gaat op maandagochtend de glasbak in en wordt vervolgens onderdeel van een gevel die de stad verfraait. We gebruiken afval om iets moois te maken. De ultieme samensmelting van esthetiek en duurzaamheid.’ Belangrijk onderdeel van het gevelontwerp was de keuze voor vaste vormstukken in plaats van losse panelen. Dat zorgde voor een strak uiterlijk, met vloeiende hoeken en dakranden. ‘We wilden geen lappendeken,’ zegt Klijnjan. ‘Het gebouw moest massa uitstralen, body hebben. Die wens van de architect moet je als leverancier tot in de uitvoering blijven verdedigen.’
Logistieke en technische uitdagingen
De renovatie en uitbreiding werden uitgevoerd in fases, met verschillende aannemers en onderaannemers. Dat vroeg veel van de logistieke coördinatie. Klijnjan: ‘Eerst werd flat 1 gerenoveerd, daarna flat 2. Pas daarna begon de nieuwbouw aan beide flats. Als leverancier moet je daarin meebewegen, materialen op tijd leveren en zorgen dat alle details blijven kloppen.’
Een flat die voelt als een hotel
De impact van de renovatie en uitbreiding op bewoners is groot. ‘Wat wel grappig is, is dat je in de middengang van het gebouw nu echt het gevoel hebt dat je door een viersterrenhotel loopt. De bekleding, de akoestiek, de verlichting — het is een wereld van verschil. Het is bovendien ontroerend om te zien hoe fijn mensen het vinden. Daar putten wij weer energie uit.’ Klijnjan herinnert zich een bijzonder moment: ‘We stonden bij de Statenjachtstraat en hoorden dat bewoners van de Stellingweg al vroegen: Wanneer is onze flat aan de beurt? Dan weet je dat je iets goed doet.’
Samen ontwerpen aan de voorkant
Volgens Klaas Waarheid is het essentieel om leveranciers al in een vroeg stadium te betrekken. ‘Vroeger had je als architect veel meer zeggenschap. Je deed immers zelf de directievoering. Tegenwoordig moet je je invloed anders organiseren. Door leveranciers als Foran vroeg aan tafel te zetten, kun je het ontwerp alsnog naar je hand zetten. Zeker in grootschalige woningbouw, waarin we veel actief zijn, helpt dat enorm.’ Klijnjan beaamt dat: ‘Als leverancier loop je mee langs de zijlijn. Je moet zorgen dat het idee van de architect overeind blijft, ook richting de aannemer. Het gaat erom dat er straks iets staat dat klopt - en dat betekent dat je soms risico’s neemt. Voor deze gevels hebben we zes jaar geleden bemonsteringen gemaakt. De facturatie kwam pas veel later. Dat hoort erbij.’
Prijswinnend resultaat
De samenwerking tussen Vanschagen Architecten en Foran is inmiddels een beproefde formule. De vernieuwde flats zijn niet alleen functioneel en duurzaam, maar ook visueel aantrekkelijk, met een gevel die jaren meegaat én verhalen vertelt. De toekenning van de Nationale Staalprijs 2024 is de kroon op het werk van Vanschagen. Maar volgens Vanschagen Architecten zit de echte beloning in iets anders: ‘De trots van de bewoners, de verbetering van hun leefomgeving - dat is waar we het uiteindelijk voor doen.’
